ENERGIE, EEN KWESTIE VAN
LEVEN OF DOOD



Verslag onderzoek electriciteitsproblemen
St.Gabriëlkliniek Kewapante, Maumere,
Flores, NTT, Indonesië




















Elkana Waarsenburg en Rien Cooijmans
Leiden / ’s-Hertogenbosch, mei 2001


Inhoudsopgave


1. Voorwoord
2. Inleiding
3. St. Gabriëlkliniek
3.1. Ligging en religie
3.2. Aardbeving 1992
3.3. Positie binnen gezondheidszorg
3.4. Betekenis St. Gabriëlkliniek
3.5. Organisatie en personeel
3.6. Opstallen en inventaris
4. Energie, een kwestie van leven of dood
5. Oplossing electriciteitsproblemen
5.1. Nieuwe generator
5.2. Nieuw gebouw en automaat
6. Financiën
7. Slotwoord


  1. Voorwoord

Voordat u dit verslag leest zal ik u als voorzitter van de Stichting Remedi voorstellen
aan de schrijvers ervan. Wie zijn zij en hoe zijn ze met elkaar en met de St.Gabriëlkliniek in Kewapante op Flores, Indonesië in contact gekomen?
Elkana Waarsenburg (25) is studente geneeskunde in Leiden en heeft in het kader van haar studie gedurende de maand juli 2000 onderzoek gedaan naar de traditionele behandelwijze van bovenste luchtwegeninfecties en tuberculose in het Sikka district op Flores. Zij heeft dat onderzoek gedaan vanuit de St.Gabriëlkliniek in Kewapante. Tijdens haar verblijf ontdekte zij, dat de kliniek enorme problemen had met de regelmatige toevoer van electriciteit en besloot zij aktie te ondernemen om deze problemen op te lossen met hulp uit Nederland. Elkana heeft wel een goed inzicht gekregen van de organisatie van de kliniek, maar te weinig gelegenheid gehad om de electriciteitsproblemen goed in beeld te brengen. Zij had inmiddels contact met de Stichting Remedi te Leiden, een stichting, die in Nederland afgeschreven of ter beschikking gesteld medisch werkmateriaal probeert te verkrijgen en te redistribueren.
Rien Cooijmans (51) heeft na 31 jaar overheidsdienst in juli 2000 zijn baan als docent automatisering en sociale wetgeving bij de sociale dienst van de gemeente
’s-Hertogenbosch opgezegd met de bedoeling enige tijd ontwikkelingswerk te gaan verrichten. Via de Stichting Horizon Holland te Den Haag kwam hij in contact met de Stichting Remedi.
Remedi heeft Elkana Waarsenburg en Rien Cooijmans met elkaar in concact gebracht. Rien werd verzocht de electriciteitsproblemen van de St.Gabriëlkliniek op Flores nader in beeld te brengen. Aan dit verzoek heeft hij graag gehoor gegeven. Rien is in november naar Indonesië gaan voor de begeleiding van een projekt in Bogor op Java. Na afronding hiervan is hij, samen met zijn vrouw Marie-Louise Bonneke, doorgevlogen naar Flores en heeft hij in de periode 1 februari 2001 tot 18 februari 2001 zijn onderzoek bij de kliniek verricht.
Dit verslag is gebaseerd op de informatie, die Elkana en Rien tijdens hun verblijf bij de St.Gabriëlkliniek hebben verzameld.

Walther Schrader, voorzitter Stichting Remedi

  1. Inleiding

Dit verslag is bedoeld als achtergrondinformatie voor mogelijke donateurs. Het verslag is gebaseerd op informatie, verkregen:
  1. uit gesprekken met Zr. Eustochia (moeder overste) en Zr. Revocata (verantwoordelijk voor de vervaardiging van de traditionele medicijnen) van de St.Gabriëlkliniek
  2. tijdens rondleidingen op het terrein van de St. Gabriëlkliniek door Zr. Elisabeth (penningmeester stichtingsbestuur), Zr. Revocata en de heer Kaliktus Parera (hoofd onderhoudsdienst)
  3. uit een gesprek met Zr. Conchita (direkteur St. Elisabethziekenhuis te Lela)
  4. tijdens een rondleiding op het terrein van het St. Elisabethziekenhuis door de heer Benedictus Only One Tayler (arts) en de heer Bruno (electriciteitsman) van het St. Elisabethziekenhuis.

Verder hebben we de beschikking gekregen over de volgende stukken:

Dit verslag hoopt inzicht te geven in de situatie van de St.Gabriëlkliniek in het algemeen en de electriciteitsproblemen van de kliniek in het bijzonder. In hoofdstuk 3 geven we een beeld van de positie en het funktioneren van de St. Gabriëlkliniek. Hoofdstuk 4 besteedt aandacht aan de electriciteitsproblemen en hoofdstuk 5 aan de oplossingen daarvan. In hoofdstuk 6 wordt in het kort ingegaan op de financiële situatie van de St. Gabriëlkliniek.

We hopen met dit verslag geïnteresseerden volledig te informeren over de electriciteitsproblemen van de St. Gabriëlkliniek.

  1. St. Gabriëlkliniek
    1. Ligging en religie

    De St.Gabriëlkliniek ligt in de gemeente Kewapante, vlakbij het dorpje (desa) Geliting, een dorpje ongeveer 20 km ten oosten van Maumere. Maumere is de hoofdstad van het Sikka-district, telt ongeveer vijftig duizend inwoners en is gelegen in het oostelijk deel van Flores. Dit eiland behoort tot de eilandengroep Nusa Tenggara Timur (NTT), de Zuid-Oostelijke eilanden, waartoe ook behoren Lombok, Sumba, Sumbawa en Timor. Ze liggen ten Oosten van Java en Bali, de meer bekende eilanden van Indonesië.

    Het grootste deel van de inwoners, namelijk 85 %, is katholiek. Het eiland is in de 16e en 17e eeuw gekerstend door de Portugezen. In die periode was Flores een Portugese kolonie. De meeste religieuzen, zoals priesters en zusters, zijn Indonesisch. Slechts een klein deel is nog steeds afkomstig uit Europa.

      1. Aardbeving 1992

    In 1992 is Flores getroffen door een aardbeving en vloedgolf, waarbij ruim drieduizend slachtoffers vielen. Het St. Elisabethziekenhuis in Lela werd volledig vernield, maar is met hulp uit het buitenland volledig opnieuw opgebouwd en ingericht. De St. Gabriëlkliniek bleef als een godswonder overeind, maar had veel schade. Met behulp van Memisa Duitsland zijn destijds de beschadigingen hersteld en is veel medisch materiaal beschikbaar gesteld.

      1. Positie binnen gezondheidszorg

    In het Sikka-district, waar de kliniek staat, zijn de volgende overheidsvoorzieningen:

    Verder zijn er nog twee ziekenhuizen

    Het St. Elisabethziekenhuis en de St.Gabriëlkliniek worden beide gerund door zusters van de orde SSpS (Serve Sancto Spirituo Societas), in Lela door acht zusters, in Kewapante door twaalf zusters. De orde heeft haar moederhuis in Stein, Nederland, maar is oorspronkelijk afkomstig uit Duitsland.
    Het St. Elisabethziekenhuis in Lela met zijn honderd bedden en twee artsen is door de Indonesische overheid wel erkend als ziekenhuis en ontvangt daarom ook enige overheidssteun.
    De St. Gabriëlkliniek in Kewapante met zijn dertig bedden wordt door de overheid slechts erkend als een kliniek en krijgt daarom alleen een vergoeding voor het vaccinatieprogramma, ondanks, dat patiënten er ook verpleegd kunnen worden en de kliniek met zijn tien duizend patiënten per jaar veel meer patiënten heeft dan een gewone puskesmas. Het heeft geen eigen arts. Driemaal per week bezoekt een arts de kliniek voor diagnosestelling en behandelingsoverleg met de zusters. De zusters krijgen niet betaald voor hun werk.

      1. Betekenis St. Gabriëlkliniek

    De St. Gabriëlkliniek is opgericht rond 1930 met een persoonlijke gift van een arts, die daar ook is gaan werken. Na zijn overlijden is de kliniek overgenomen door de zusters SSpS. In de zestiger jaren kwam zuster Revocata (momenteel 74) uit Oostenrijk naar Flores om in de Gabriëlkliniek te werken. Zij raakte geïnterresseerd in de traditionele geneeswijzen die op Flores volop in gebruik waren. Zij heeft haar Westerse en Indonesische kennis zodanig gecombineerd en ontwikkeld, dat zij de afgelopen twintig jaar haar eigen traditionele medicijnen heeft kunnen vervaardigen. Ziekten zoals malaria, tbc en hepatitis a en b worden er succesvol mee behandeld. Deze medicijnen zijn veel goedkoper dan de gangbare chemische medicijnen en daardoor beter toegankelijk voor de arme bevolking. Hoewel het gebruik van de chemisch vervaardigde medicijnen in de kliniek nog wel de overhand heeft, neemt het gebruik van de traditionele medicijnen jaarlijks steeds toe. Zr. Revocata geeft ook regelmatig cursussen aan vrouwen op het platteland om hen te leren hoe deze zelf de medicijnen kunnen maken en gebruiken. Voor deze cursussen is grote belangstelling. Door het gebruik van deze goedkope traditionele medicijnen en ook door de cursussen van Zr. Revocata is de St. Gabriëlkliniek in de wijde omgeving ontzettend populair. De kliniek is daardoor uit haar voegen gegroeid en heeft inmiddels een beddencapaciteit van dertig bedden, zodat patiënten ook verpleegd kunnen worden. Er zijn plannen om de kliniek nog verder uit te breiden.

      1. Organisatie en personeel

    Zoals gezegd wordt de kliniek gerund door twaalf zusters van de orde SSpS met aan de leiding moeder overste, zuster Eustochia. Behalve de zusters zijn er ongeveer 70 personeelsleden. Het ziekenhuis kent diverse afdelingen, waarvan de leiding in handen is van een of meer zusters SSpS. Hieronder staan de (onder)afdelingen vermeld met het aantal personeelsleden (incl. zrs SSpS):

    Polikliniek     8 (zr. Francesca, zr. Angela en zr.Elisabeth)
    Ziekenhuis en kraamkliniek 22 (zr. Francesca, zr. Angela en zr.Elisabeth)
    Laboratorium 4 (zr. Francesca, zr. Angela en zr.Elisabeth)
    Apotheek (chemisch) 3 (zr. Joani)
    Apotheek (traditioneel) 6 (zr. Revocata)
    Wasserij, linnenkamer, schoonmaak
    en naaikamer     16 (zr. Paulista, zr. Annunciata en zr. Ursula)
    Keuken 15 (zr. Maria Lusia en zr. Agnes)
    Kantoor 5 (zr. De Lellis en zr. Maria Anna)
    Bij bovengenoemde afdelingen werken uitsluitend vrouwen.

    Hout- en metaalwerkplaats 4
    Varkens, kippen, groentetuin 4
    Ambulance 2
    Bij deze 3 “afdelingen” werken uitsluitend mannen, niet onder leiding van een zr. SSpS, maar van de heer Kaliktus Parera.

      1. Opstallen en inventaris

    Het totale terrein van de St. Gabriëlkliniek beslaat een oppervlakte van iets meer dan 1,4 ha (14.389 m2) (eigendom). Hieronder staan de opstallen opgesomd met de daarin aanwezige inventaris. De dokterswoning en het huidige gebouwtje met de defekte generator staan op grond, die eigendom is van de provincie. Deze grond is niet opgenomen in genoemde totale oppervlakte. De vermelde aanduidingen corresponderen met die op de tekening van het terrein.

    BP, Polik, BKIA: ziekenhuis, polikliniek en kraamkliniek
    ruimten: twee wachtruimten, drie onderzoekskamers, isolatiekamer, zes slaapzalen, twee keukens, medicatie-kamer, laboratorium, twee badkamers
    kinderafdeling, bevallingsruimte, kinderkamer
    sterilisatie-, was- en strijkruimten
    inventaris: vier bloeddrukmeters, dertig bedden met klamboe en nachtkastjes, drie zuurstofapparaten, drie stethoscopen, microscoop, stoof, bloeddoorlichtingsapparaat, shaker voor monsters, koelkast, twee wasmachines, centrifuge, drie strijkijzers, twee sterilisatoren, strijkmachine, bevallingsmateriaal, roestvrijstalen scharen, tangen, etc. vijftien infuus-ophangijzers, po’s, zes kinderbedjes

    Apotek: apotheek met chemische medicijnen
    ruimte met afhaalbalie en voorraad

    Obat alam: apotheek met traditionele medicijnen
    zes ruimten: studiekamer, afhaalbalie en voorraad medicijnen, onderzoekskamer, opslagruimte planten en kruiden, kamer voor verpakken medicijnen, keukentje
    inventaris: vergruismolen, drie weegschalen, gasfornuis, drie gootstenen, pannen, plastic bakken, messen

    Biara: klooster
    ruimten: twee kantoorkamers met betaalloket, twaalf slaapkamers voor de zusters, kapel, recreatieruimte, eetzaal
    inventaris: drie typemachines, PC met printer (1998), veertien bedden met klamboe + kast + stoel, enkele zitjes, tv, eettafels met stoelen



    Dapur: keuken
    ruimten: keuken, voorraadhok en broodkamer, buitenvuurplaats
    inventaris: twee grote houtgestookte kookketels, houtfornuis, vier petroleumkookstellen, drie grote tafels, potten en pannen, keukengerei, diepvries en koelkast

    Gudang: opslagruimte
    ruimten: ruimte voor grote koelkast, ruimte voor opslag
    inventaris: koelkast van ongeveer 15 m3, voorraadrekken met voorraad

    Asrama bidan dan perawat: personeelsinternaat (incl. vroedvrouw)
    ruimten: vijf slaapvertrekken, waarvan vier voor de vijf en zestig vrouwelijke personeelsleden en één voor de vijf mannelijke personeelsleden, eetzaal, wasgelegenheid
    inventaris: zeventig bedden met kastje, eettafels met stoelen

    Bengkel: werkplaats
    ruimte en inventaris: houtwerkplaats met gereedschap en houtvoorraad

    Kandang: varkenshok
    ruimten en inventaris: varkenshokken met varkens en slaapgelegenheid varkenshoeder

    Bak air: waterbak
    watervoorraad met electrische pomp

    Rumah dokter: dokterswoning (met slaapruimte ambulance-chauffeur)
    ruimten: kamer met keuken met aanrecht, vier slaapkamers, twee badkamers, opslagruimte
    inventaris: drie eenpersoonsbedden en een tweepersoonsbed, koelkast, eettafel met stoelen, drie kleerkasten

    huidig gebouw generator
    ruimten en inventaris: ruimte met defekte generator en dieseltank 5000 liter
    metaalwerkplaats met gereedschap en metaalvoorraad

    Verder is er een ambulance aanwezig.

    1. Energie, een kwestie van leven of dood

    De St. Gabriëlkliniek is aangesloten op het electriciteitsnet van de overheid, de PLN (Perusahan Listrik Negara, hetgeen betekent Staats Electriciteitsbedrijf). De toevoer wordt echter regelmatig onderbroken. In de onderzoeksperiode viel de stroom gemiddeld vijf keer per dag uit, variërend van enkele seconden tot enkele uren per keer. Voor de St. Gabriëlkliniek is electriciteit van levensbelang, aangezien er diverse essentiële apparaten op stroom werken, zoals de waterpomp, zuurstofapparaat, koelkasten, sterilisator en laboratoriumapparatuur.
    Hieronder een overzicht van enkele belangrijke apparaten:

    Zonder stroom kan het ziekenhuis niet funktioneren. In de onderzoeksperiode is nog eens duidelijk geworden dat electriciteit soms een kwestie van leven of dood is. De stroom viel uit op het moment, dat er een kind aan een zuurstofapparaat lag. Gelukkig is het in dit geval goed afgelopen, maar het illustreert wel de noodzaak van regelmatige aanvoer van electriciteit. Zonder electriciteit kan er ook geen water worden opgepompt. Water is natuurlijk ook van levensbelang voor de bereiding van voedsel, de was en het schoonmaken van gebouwen en inventaris. Om de onderbrekingen van het electriciteitsnet op te vangen is er een generator aanwezig, een zogenaamde genset. Deze zou bij uitval van de electriciteit met behulp van een dieselmotor de benodigde electriciteit kunnen vervaardigen. De huidige genset is echter al 2 jaar defect en is niet meer te repareren.

    1. Oplossing electriciteitsproblemen
      1. Nieuwe generator

    In september 2000 is een nieuwe genset aangeschaft (Diesel Genset Deutz-Stamford type BF6L913C) met een capaciteit van 80 kWh – 100 kWh. Deze capaciteit is ruim voldoende gezien de aanwezige apparatuur en kan eventuele uitbreiding van de apparatuur opvangen. De nieuwe genset heeft de
    St. Gabriëlkliniek Rp 130.900.000,-- gekost, is ƒ 35.997,50 1. De nieuwe genset is wel aangeschaft en geleverd, maar is nog niet operationeel. Hoewel het ziekenhuis geen geld beschikbaar had is de genset toch al aangeschaft, aangezien de prijzen kort na de aanschaf aanzienlijk verhoogd zouden worden. De aanschaf is gefinancierd met een lening van de zusters SSpS Surabaya.

      1. Nieuw gebouw en automaat

    De nieuwe generator staat momenteel nog opgeslagen onder een afdak, omdat er eerst een nieuw gebouwtje geplaatst moet worden. Het gebouwtje, waarin de defekte generator staat, is niet geschikt, omdat het op provinciegrond staat en omdat het veel te dicht bij de kliniek ligt. Als de generator aanstaat veroorzaakt deze te veel geluidsoverlast voor de kliniek. Verder dient er ook nog een automaat te worden aangeschaft, zodat het aanzetten van de generator automatisch gebeurt en niet afhankelijk is van het overhalen van een handel door iemand van het personeel.
    De bouwduur van het nieuwe gebouwtje is gepland op vier maanden en is begroot op Rp 77.000.000,--, prijspeil oktober 1999. Gezien de prijsstijgingen dient hierbij 10 % te worden opgeteld, zodat het bedrag uitkomt op Rp 84.700.000,-- is ƒ 23.500,-- (afgerond). De automaat is in februari 2001 begroot op Rp 48.000.000,--, excl. eventueel verpakkingsmateriaal, bekabeling, installatiekosten, belasting en transport. Indien deze kosten 20% bedragen komt het bedrag op Rp 57.600.000,-- is
    ƒ 15.840,--.
    Om de electriciteitsproblemen van de St. Gabriëlkliniek op te lossen is daarom totaal een bedrag nodig van:

    nieuw gebouwtje generator Rp 84.700.000,-- = ƒ 23.293,--
    automaat Rp 57.600.000,-- = ƒ 15.840,--

    totale kosten Rp 142.300.000,-- is ƒ 40.000,-- (afgerond)

    1. Financiën

    Zoals in paragraaf 3.3 reeds vermeld ontvangt de St. Gabriëlkliniek in Kewapante van de overheid slechts een vergoeding voor het vaccinatieprogramma, ondanks dat het dertig bedden heeft en tien duizend patiënten per jaar behandelt. Er worden pogingen ondernomen om erkend te worden als ziekenhuis, zodat er meer geld van de overheid komt, maar vooralsnog zijn de verwachtingen niet erg gunstig.
    Uit de financiële gegevens van de kliniek blijkt, dat de schuld is opgelopen van
    ƒ 13.533,-- (Rp 49.212.692,00) in 1998 naar ƒ 151.338,-- (Rp 550.321.622) in 2000. Deze schuld is o.a. opgelopen door de lening ten behoeve van de aanschaf van de nieuwe generator.
    De enige manier, waarop de kliniek een gezondere financiële positie kan krijgen is met behulp van giften.



    1. Slotwoord

    Wij hopen in dit verslag een goed beeld te hebben gegeven van de problemen van de St. Gabriëlkliniek. Zoals uit de vorige hoofdstukken blijkt, is energie bij de
    St. Gabriëlkliniek echt een kwestie van leven of dood. De kliniek heeft dringend behoefte aan financiële ondersteuning om de problemen, met name op het gebied van de electriciteitsvoorziening, het hoofd te kunnen bieden.
    Met hun enorm dienstbare instelling zijn alle zusters en ook de rest van het personeel enthousiast bezig met hun werk en verdienen zij onze ondersteuning.
    Wij hopen dan ook dat de electriciteitsproblemen met hulp uit Nederland kunnen worden opgelost.


    Leiden / ’s-Hertogenbosch
    mei 2001,

    Elkana Waarsenburg / Rien Cooijmans

    1 gehanteerde koers Rp 1.000,-- = ƒ 0,275

    #